سمبل آسمانی

…بعدش برام حرف می زد که ما توی نیرو هوایی سوخوی-۲۳ داریم…
-۲۴! سوخوی-۲۴٫
-خب… حالا… آره دیگه می گفت سوخوی داریم و یه چند تای دیگه که یادم نیست. اصلاً تا گفت سوخوی یاد تو افتادم!

خب به این دوست من حق بدید که حتی در سفر تفریحی اش با خانواده هم به یاد من بیفته. در زمان پروازش گویا یه خلبان کنار دستش بوده و شروع کرده با ایشون حرف زدن در مورد هواپیماهای نیروی هوایی و تا اسم سوخوی اومده یاد من افتاده! دوست من همچین هم با حرارت در مورد ارتباط من و سوخوی داره صحبت می کنه انگار من یکی از اعضای خانواده ی سوخوی هستم.

راستی بگذارید ببینم اعضای این خانواده ی بزرگ چه کسانی هستند. یکی از آنها به موبایل ما مرتبط است! یکی دیگر هم جزو خاطرات رزمندگان زمان جنگ است و…. آماده باشید که امروز می خواهیم بپریم!

قبل از شروع بحث لازم می دانم توضیح دهم که آمریکایی ها و کشورهای عضو پیمان ناتو، به هواپیماها یک نام مستعار می دهند. برای هواپیماهای سوخوی، این نام را به انگلیسی در کنار کد هواپیما درج کرده ام. برای برخی هواپیماهای سوخوی، روسها نیز خودشان اسم مستعار انتخاب کرده اند. در چنین حالتی که هواپیما دو اسم مستعار داشته باشد، ابتدا اسم روسی و سپس اسم غربی را قید نموده ام.

Su-15 Flagon
معنی نام آمریکایی: تنگ مایعات

جنگنده ای که حدود ۳۰ سال در دفاع از حریم هوایی انحاد جماهیر شوروی نقش داشت و اصولاً برای مقابله با بمب افکنهای بزرگ و دور پرواز آمریکایی در دهه ی ۶۰ میلادی طراحی شد. با وجود سابقه ی خدمتی طولانی، این هواپیما هرگز به هیچ کشور خارجی فروخته نشد. تنها نبرد قابل توجه آن هم سرنگون کردن پرواز شماره ی ۰۰۷ خطوط هوایی کره ی جنوبی بود. پرواز شماره ۰۰۷ کره ی جنوبی از آلاسکای آمریکا عازم سئول بود که به دلیل اخلال در سیستمهای ناوبری از مسیر خود منحرف و وارد فضای هوایی اتحاد جماهیر شوروی می شود. یک فروند سوخوی-۱۵ برای اخطار دادن به این بویینگ ۷۴۷ سریعاً تیک آف می کند. چون خلبان بویینگ ۷۴۷ به شلیکهای اخطاری سوخوی توجه نمی کند، از نظر نیروی هوایی شوروی، پرواز یاد شده به یک پرواز جاسوسی در پوشش یک هواپیمای مسافربری تعبیر می شود و سوخوی ۱۵ با شلیک موشک، آن را سرنگون می کند. در این حادثه تمامی ۲۶۹ سرنشین بویینگ ۷۴۷ کشته می شوند. پس از این حادثه، در سال ۱۹۸۳، آمریکا رفته رفته تکنولوژی سری «مکان یابی جهانی» را به بازار تجاری عرضه می کند. امروز ما این تکنولوژی را به اسم «GPS (Global Positioning System)» می شناسیم و روی موبایلهای خود نیز از آن استفاده می کنیم شاید، اگر حادثه ی سقوط پرواز ۰۰۷ رخ نداده بود ما هرگز طعم استفاده از «GPS» را نمی توانستیم تجربه کنیم.

Su-22 Fitter
معنی نام آمریکایی: تعمیرکار

بر خلاف سوخوی-۱۵، این هواپیما در جهان حضوری موثر و فعال دارد! با وجود اینکه این هواپیما و نسلهای قدیمی آن یعنی سوخوی ۷، ۱۷ و ۲۰ در حال برچیده شدن از زرادخانه ی روسها می باشد اما سوخوی-۲۲ هنوز در بسیاری از کشورهای جهان عملیاتی است. این هواپیما مخصوص حمله به هدفهای زمینی طراحی شده است و چندان مانور پذیر و چالاک نیست.

در زمان جنگ، وقتی با جبهه رفته ها صحبت می کردی از اسم «میگ» با احترام یاد می کردند اما سوخوی برایشان چیزی در حد تنقلات بود! واقعیت این است که سوخوی-۲۰/۲۲ های نیروی هوایی عراق پشتیبانی هوایی را برای نیروی زمینی عراق انجام می داند و به همین دلیل هم از طرف شکاریهای ایرانی تهدید می شدند و هم از طرف پدافند هوایی ایران. تلفات نسبتاً بالای سوخوی-۲۰/۲۲ هم به همین علت می باشد. اما با این وجود، سوخوی ۲۰/۲۲ عراق در بسیاری از موارد عرصه را بر نیروهای ایرانی تنگ کردند.
سوخوی-۲۲ نخستین هواپیمای روسی است که دارای بالهایی با هندسه ی متغیر (variable-sweep wing) است. وقتی بالها کاملاً باز باشد، هواپیما می تواند با سرعت بسیار کمتری نشست و برخاست یا پرواز را انجام دهد که این برای یک هواپیمای بمب افکن پشتیبانی، موضوع مهمی است.
برای رفع مشکلات و کاستی های سوخوی-۲۲ در نبردها، کارخانه ی سوخوی دست به کار ساخت هواپیماهای بهتری شد.

Su-24 Fencer
معنی نام آمریکایی: شمشیرباز

نخستین بمب افکن روسی که از سیستمهای کنترل و ناوبری دیجیتال استفاده می کند . علاوه بر نیروی هوایی روسیه، کشور ایران نیز از کاربران عمده ی این هواپیما محسوب می شود. سوخوی-۲۴، مانند پدرش، سوخوی-۲۲ از بالهای هندسه ی متغیر استفاده می کند. این روزها، به دلیل سرنگونی یک فروند سوخوی-۲۴ نیروی هوایی روسیه به وسیله ی نیروی هوایی ترکیه، شاید این هواپیما معروف ترین عضو خانواده ی سوخوی باشد.
شخصاً زمان سوار شدن به هواپیما، تجربه ی دیدن و شنیدن صدای تیک آف سوخوی-۲۴ را داشته ام. صدایی آن چنان مهیب و پر ابهت که هرگز تا آخر عمر آن را فراموش نخواهم کرد! دو موتور سوخوی-۲۴ در هنگام تیک آف با پس سوز کامل قدرتی حدود ۲۲۰ کیلو نیوتن دارند. به زبان خودمانی و با تقریب، یعنی این دو موتور می توانند ۲۲۰ دستگاه خودروی سمند را عین آب خوردن دنبال خودشان بکشند!

 

Su-25 Grach-Frogfoot

معنی نام روسی: روک (پرنده افسانه ای)
معنی نام آمریکایی: پای قورباغه

فرزند خلف سوخوی-۲۲ و یکی از بهترین هواپیماهای پشتیبانی در جهان امروز. بر خلاف سوخوی-۱۵ که در دوران طولانی خدمتش هیچ نبردی را تجربه نکرد، سوخوی-۲۵ به محض ورود به خدمتش در سال ۱۹۸۱، تا به امروز همیشه در صف اول درگیری ها بوده است.
نخستین تجربه ی جنگی سوخوی-۲۵ در افغانستان بود و مجاهدین افغان از آن به عنوان مهلک ترین پرنده ی روسها یاد می کردند. سوخوی-۲۵ در عملیات نظامی بارها خود را به عنوان یک هواپیمای موثر به اثبات رسانده است. در تبلیغات چنین عنوان می شود که موتور سوخوی-۲۵ بسیار زمخت است به نحوی که می توان حتی با گازوییل نیز آن را روشن نمود و هواپیما را به پرواز در آورد! برای یک هواپیمای پشتیبانی نزدیک که باید در نزدیکی خط مقدم فعالیت کند این زمختی و سر سختی بسیار سرنوشت ساز است.
شاید طنز آلود ترین ماموریت سوخوی-۲۵، بمباران کارخانه ی هواپیماسازی تفلیس در نبردهای روسیه و گرجستان باشد: سوخوی-۲۵ ها تاسیساتی را بمباران کردند که روزگاری، در زمان حکومت کمونیستی، در آن کارخانه ساخته شده بودند!
نیروی هوایی سپاه پاسداران ایران دارای چندین فروند سوخوی-۲۵ می باشد که در مناسبتهای خاص معمولاً اقدام به پروازهای نمایشی می کنند.

Su-27 Flanker
Su-30 Flanker
Su-33 Flanker
Su-35/37 Flanker

معنی نام آمریکایی: نگهبان جناح- نام یک پست در زمین فوتبال آمریکایی

ظاهر این جنگنده ها بسیار شبیه به یکدیگر است. سوخوی-۲۷ در دهه ی ۸۰ میلادی با این نیت طراحی وساخته شد تا از پس «F-15» آمریکایی برآید. نتیجه ی کار، یک جنگنده ی بزرگ اما فوق العاده مانورپذیر از آب در آمد! همزمانی ورود سوخوی-۲۷ به سرویس با فروپاشی کمونیسم و اجرای مانورهای باورنکردنی سوخوی-۲۷ در نمایشگاههای هوایی غرب باعث شد تا خیلی زود این هواپیما جهانی شود. در حقیقت سوخوی-۲۷ به غرب نشان داد که روسها در زمینه ی آیرودینامیک بسیار پیشرفته تر از همتایان غربی خود هستند.

فروپاشی کمونیسم، بی انگیزگی برای طراحی هواپیماهای نظامی را برای غرب و شرق به دنبال داشت. سوخوی-۲۷ تبدیل به پلتفرم مدرن سازی نیروی هوایی روسیه شده است و هواپیماهای متعددی بر مبنای آن طراحی شده اند. به بیان خودمانی، پلتفرم یعنی اینکه از نظر ظاهر شبیه به هم باشند. شاید معروف ترین آنها جنگنده-بمب افکن سوخوی-۳۰ باشد. این هواپیمای دو نفره به کشورهای متعددی از جمله هندوستان و مالزی نیز صادر شده است و در حال حاضر تحت لیسانس در کشور هند برای استفاده ی داخلی در حال تولید است.

از بین جنگنده های تولید شده بر مبنای پلتفرم سوخوی-۲۷، سوخوی-۳۰ های هندی تنها جنگنده هایی هستند که عملاً جنگ هوایی با آمریکا را انجام داده اند:
در تمرینات هوایی موسوم به «Red Flag» در اوگست ۲۰۰۸ در پایگاه هوایی نلیس «Nellis» آمریکا، تیمی مرکب از شش سوخوی-۳۰ هندی نبرد هوایی تمرینی را در برابر هواپیماهای آمریکایی انجام دادند. هر چند آمریکایی ها به دنبال این بودند تا به بهانه ی تمرین جنگ هوایی مشخصات کامل رادارهای سوخوی-۳۰ را به دست آورند اما هندیها واکنش هوشمندانه ای از خود نشان دادند: سوخوی-۳۰ های هندی دارای رادارهای «NIIP-BARS» آموزشی بودند که برد و قابلیتهای آنها بسیار پایین تر از رادار اصلی است!

Su-32/34 Platypus-Fullback

معنی نام روسی: پلاتیپوس
معنی نام آمریکایی: بازیکن عقب زمین در فوتبال آمریکایی

سوخوی-۳۴ را پلاتیپوس «Platypus» نیز می نامند. دلیل آن هم واضح است: شکل ظاهری!

سوخوی-۳۴ بر مبنای پلتفرم سوخوی-۲۷ طراحی شده است و قرار است جایگزین سوخوی-۲۴ های پا به سن گذاشته ی نیروی هوایی روسیه شود. یکی از توانایی های جالب توجه این هواپیما، قابلیت قفل کردن روی هواپیمای متخاصم به کمک رادار عقبی و شلیک موشک «R-73» به سمت آن است بدون آنکه نیاز باشد هواپیما نوک خود را به سمت هدف برگرداند! سوخوی-۳۴ یکی از جدیدترین محصولات کارخانه ی سوخوی است.

Su-47 Berkut-Firkin

معنی نام روسی: عقاب طلایی
معنی نام آمریکایی: تشت چوبی نگهداری کره

زمانی که برکوت (به معنای عقاب طلایی) اولین بار توانست دیوار صوتی را بشکند، نخستین هواپیمای بال رو به جلو «Swept forward wings» ساخت دست بشر بود که توانست این کار را انجام دهد. هر چند عقاب طلایی روسها در حد نمونه های آزمایشی باقی ماند اما نتایج تحقیقات و آزمایشهای انجام شده به وسیله ی سوخوی-۴۷، در طراحی و ساخت محصولات دیگر سوخوی نظیر سوخوی-۳۵، سوخوی-T-50 استفاده شد.

Sukhoi T-50

جدیدترین محصول سوخوی در عرصه ی نظامی، یک جنگنده ی نسل پنجم با قابلیت پنهانکاری «Stealth» از چشم رادارهای دشمن است. روسیه، بر خلاف آمریکا، برای ایجاد پنهانکاری در هواپیما، طراحی آیرودینامیکی را فدا نکرده است بلکه با استفاده از مواد کامپوزیتی و جذب کننده ی امواج و پوششهای مخصوص، قابلیت پنهانکاری را برای این جنگنده ایجاد نموده است.

سرمایه گذاری مشترک هند و روسیه روی تولید سوخوی T-50 باعث شده است تا هواپیمای آمریکایی F-22 دیگر در جهان تنها و بی رقیب نباشد. قیمت پایین سوخوی در مقایسه با و علاقمندی بسیاری از کشورهای جهان برای خرید آن، نوید بخش این است که جنگهای آینده بین هواپیماهای پنهانکار و رادارگریز می تواند در مقیاس وسیعی در جهان رخ دهد.

 

اما این نام پر آوازه از کجا می آید؟

سال ۱۸۹۵ در شهر هلیبوکای «Hlybokaye» که امروز در کشور بلاروس قرار دارد کودکی به دنیا می آید که نام او را پاول «Pavel» می گذارند. پاول، پس از فارغ التحصیلی از دانشگاه در دفتر طراحی توپولف مشغول به کار می شود و پیش از جنگ جهانی دوم چند هواپیمایی که او طراحی می کند رکوردهای جهانی از خود به جا می گذارند.

با آغاز جنگ جهانی دوم و نیاز شوروی آن زمان به انواع سلاح، پاول دفتر طراحی مستقلی تاسیس می کند و نام خانوادگی خود را به عنوان کد برای هواپیماهای تولیدی استفاده می کند: سوخوی «Sukhoi»

هواپیماهای سوخوی با کد «Su» و سپس یک خط فاصله و کد عددی معرفی می شوند. مثلاً هواپیمای سوخوی-۲۵ به صورت «Su-25» معرفی می شود.

هواپیماهای پاول سوخوی در مدت جنگ جهانی دوم نتوانستند چندان معروف شوند. اما پس از پایان جنگ و شروع عصر موتورهای جت، ورق برگشت و محصولات سوخوی ستون فقرات نیروی هوایی اتحاد جماهیر شوروی را تشکیل دادند. گفته می شود طرح جنگنده ی سوخوی-۲۷ نیز به وسیله ی شخص پاول سوخوی انجام شده بود اما او آنقدر زنده نماند که ساخته شدن و پرواز آن را ببیند. هواپیماهای سوخوی اینک سمبل روسیه هستند. سمبل هایی آسمانی. اینک، حدود ۵۰ سال است که جنگنده های خط مقدم روسیه در برابر هواپیماهای غربی، با افتخار، نام طراح نابغه و مبتکر خود را زنده نگه داشته اند: سوخوی.

پاول اسیپوویچ سوخوی
Pavel Osipovich Sukhoi
۱۸۹۵-۱۹۷۵

 

مراجع

*http://su-27flanker.com
*http://www.milavia.net/specials/redflag08-4/
*http://in.rbth.com/blogs/2014/03/10/dissecting_a_dogfight_sukhoi_vs_usaf_at_red_flag_2008_33623
*www.airliners.net
*http://wingsovereurope.com

*******************