شخصیت

روزگاری بود که قهرمان ما کودکان، لباسهای خاکی و چفیه داشتند نه لباس فضایی. یک روز یکی از همین قهرمانها چند تا عکس آورده بود و من با چشمهای از حدقه در آمده آنها را تقریباً داشتم با چشمهایم می خوردم. یکی شان عکس یک هلیکوپتر کبرا بود. ایشان وقتی زل زدن من به عکس را دید پرسید: می خای برات چاپش کنم؟
من هم از خدا خواسته تند تند سرم را تکان دادم.

نمی دانم این پاسخ من چرا اینقدر برای ایشان خنده دار بود. چهره اش استخوانی با چانه ای باریک بود و یادم هست که ریش کم پشتش در انتهای چانه اندکی بلند تر بود. با همان خنده های نخودی اش من را کنارش نشاند و پرسید: شنیدم نقاشیت خوبه. من هم با غرور گفتم: بله!
گفت: برام یه عمو سام بکش.

دردسرتان ندهم. ایشان هیچوقت عکس چاپ شده ی هلی کوپتر را برایم نیاورد و فکر کنم من هم هیچوقت عمو سام ترسیم شده را به او ندادم! اما یک مزیت این اتفاق این بود که برای من شنیدن نام عمو سام مترادف شده بود با چهره ی او، بخصوص ریشش و از این مقایسه همیشه خنده ام می گرفت.

وقتی فهمیدم این عمو سام واقعاً چه کسی بوده مضحکه ی این تشبیه برایم بیشتر شد. اگر دوست دارید بدانید عمو سام واقعاً چه کسی است لطفاً به ادامه ی مطلب تشریف ببرید.

Uncle Sam

در سال ۱۸۱۲ که انگلستان درگیر جنگ با فرانسه بود، آمریکاییها با اعلام جنگ به انگلستان، با هدف اشغال کانادا به آنجا یورش بردند. در این جنگ، هر دو طرف پیروزی های متعددی داشتند و انگلیسی ها حتی موفق به اشغال واشنگتن (پایتخت آمریکا) نیز شدند اما در نهایت با توافق پس دادن اراضی اشغالی به وسیله ی هر دو طرف، پیمان صلح منعقد شد.

در این جنگ، شخصی به نام ساموئل ویلسن «Samuel Wilson» مسوولیت بسته بندی گوشت برای سربازان را بر عهده داشت که تصویرش در زیر درج شده است. مخفف نام ساموئل می شود “سم” «Sam». گوشتهای بسته بندی شده برای ارتش در جعبه های چوبی قرار داده می شد و روی آن عبارت «US» مخفف “ایالات متحده ” «United States» درج می شد که نشان دهنده ی این بود که این جعبه جزو اموال دولتی است.

به دلیل خوشنام بودن ویلسن در کارش، کارگران و سربازان به شوخی عبارت «US» را به «Uncle Sam» (عمو سم) ترجمه کردند و احتمالاً اگر کسی از کیفیت گوشت شکایت می کرد با اشاره به عبارت «US» به او می گفتند عمو سم آن را بسته بندی کرده نگران نباش کیفیتش خوب است! در فارسی این عبارت را “عمو سام” تلفظ می کنیم. به دلیل تشابه نام عمو سام با نام ایالات متحده، رفته رفته شخصیتی خیالی با نام عمو سام در فرهنگ آمریکایی شکل گرفت.

این شخصیت زمانی به اوج معروفیت رسید که در یک پوستر فراخوان به سربازی در زمان جنگ جهانی اول به تصویر کشیده شد. چهره ی عمو سام در این پوستر با الهام از چهره ی “سم ویلسن” طراحی شده بود. در این پوستر، عمو سام با مخاطب قرار دادن بیننده با حالتی بسیار آمرانه به او می گوید: من تو را برای ارتش آمریکا بر می گزینم!

این پوستر زندگی عمو سام را دگرگون کرد. طرح ساده ی این پوستر با گذشت حدود ۱۰۰ سال از طراحی آن هنوز تاثیر گذار و الهام بخش است. در اطرافتان پوسترهای زیادی را می بینید که با الهام از این پوستر عمو سام طراحی شده باشند یعنی با ایده ی مخاطب قرار دادن مستقیم بیننده. بسیاری از تبلیغات بانکهای ایرانی از این فرم پوستر استفاده می کنند.

در زمان جنگ ویتنام، گروههای مخالف جنگ پوستر زیر را به عنوان نماد اعتراض به جنگ طراحی و منتشر کردند. در این پوستر، عمو سام با حالتی درمانده از مخاطب می خواهد که او را [از ویتنام] بیرون بکشد.

John Bull

یادم می آید یکی از مجلات ایرانی قدیمی از این شخصیت، با عبارت “جمبول” نام برده بود. “جان بول” «John Bull» سمبل کشور یا بهتر بگوییم مردم انگلستان است که هر چند شهرتی کمتر از عمو سام دارد اما سنش بسیار بیشتر از عمو سام است. منشا پیدایش جان بول به قرن ۱۹ بر می گردد. او قهرمان پمفلتهای منتشر شده به وسیله ی یک دانشمند و منتقد اسکاتلندی بود که در این داستانها نقشهای جان بول بازتاب کشور انگلستان و رفتارهای دیپلماتیک آن بود. در زمان جنگ انگلستان با فرانسه (جنگ با ناپلئون) جان بول نقش مهمی در پوسترهای تبلیغاتی انگلستان بازی می کرد. این نقش مهم تا دهه ی ۵۰ میلادی قرن بیستم در تبلیغات انگلستان بسیار پر رنگ بود اما با فروپاشی امپراتوری بریتانیا رفته رفته نقش او هم رنگ باخت. هر چند امروز هم در فرهنگ میهن پرستانه ی انگلستان نام جان بول به چشم می خورد اما آشکارا با روزهای اوجش فاصله ی زیادی دارد.

جان بول نام نوازنده ای است که در قرن ۱۶و ۱۷ میلادی زندگی می کرده و تصنیف سرود ملی انگلستان موسوم به “خداوند پادشاه/ملکه را حفظ فرماید” «God save the King/Queen» منسوب به اوست. این سرود هنوز هم سرود ملی انگلستان است.

جان بول نقش اول پوستری بود که در جنگ جهانی اول جوانهای انگلیسی را به حضور در ارتش ترغیب می کرد. جان بول بیننده ی پوستر را مخاطب قرار داده و روی پوستر این جمله نوشته شده است:

چه کسی غایب است؟
نکند تو [غایبی]؟

کدامیک اول بود؟

شباهت زیاد پوسترهای عمو سام و جان بول باعث شد به دنبال این بروم که اول کدام پوستر طراحی شده بود. جواب این سوال برایم جالب بود:
پوستر جان بول قبل از پوستر معروف عمو سام طراحی شده بود. یعنی در سالهای ۱۹۱۴ و ۱۹۱۵ (ابتدای جنگ جهانی اول) که هنوز سربازی در انگلستان اجباری نشده بود. پوستر عمو سام در زمان ورود آمریکا به جنگ جهانی اول طراحی شد یعنی حدود ۱۹۱۸ یا یکی دو سال زودتر اما به هر حال بعد از پوستر جان بول.

ظاهراً آمریکایی ها در اینجا هم مثل خیلی از موارد، ایده را از سایر کشورها دزدیده اند و بعد از پالایش به نام خودشان عرضه کرده اند. جان بول و عمو سام با هم نیز نقشهای مشترکی در پوسترها داشته اند از جمله پوستر زیر که مربوط به اتحاد بین آمریکا و انگلستان علیه شوروی در زمان جنگ سرد است. عمو سام و جان بول در حال خواندن سرودی با نام اتحاد هستند. شخصیت شوروی با آن کلاه پشمی اش از پشت پنجره در حال نگاه کردن به همسرایی آنها است و می گوید: چقدر از این آهنگ بدم می آید.

هویت این اشخاص معرف چیست؟

هویت این اشخاص سمبلیک قدری پیچیده است. عمو سام و جان بول سمبل رسمی کشور نیستند. یعنی نقشی از آنها روی پولها، اسناد رسمی یا آرم کشور نمی بینید. آنها به نوعی بازتاب شخص ایده آل از نظر مردم هستند و همیشه دارای خصلتهای مثبت هستند. هنرمندان از این شخصیتها برای بیان افکار عمومی استفاده می کنند. پس شاید به نوعی بتوان آنها را سمبل کشور نیز قلمداد کرد. هر چقدر فکر کردم و از اطرافیان پرس و جو کردم معادل ایرانی برای چنین اشخاصی پیدا نکردم.

شخصیت جان بول و عمو سام از این نظر جالب است که معمولاً کشورها به تقلید از یونان باستان، به عنوان نماد کشور خود، یک شخصیت مونث را معرفی می کنند. اما این دو شخصیت که شاید معروف ترین شخصیتهای نمادین تاریخ باشند ماهیتی مذکر دارند.البته آلمان و برخی کشورهای دیگر چنین شخصیتهای مذکری برای کشور و مردم خود خلق کردند اما آنها از نظر معروفیت در سطح بین المللی و تاریخی هرگز به پای جان بول و عمو سام نرسیدند.

مراجع

*http://www.loc.gov/exhibits/british/britintr.html
*http://www.loc.gov/exhibits/treasures/trm015.html
*http://www.historic-uk.com/CultureUK/John-Bull/

************

29 دیدگاه برای “شخصیت”

  1. سلام.
    من فقط یه تصور مبهمی از کاریکاتورهای عمو سام تو ذهنم بود که زمان بچگی دیده بودم. یادمه برام عجیب بود که چرا به امریکا میگن عمو سام! آخه عمو که باید خوب و مهربون باشه! و برای خودم به این نتیجه رسیده بودم که لابد بهش تیکه میندازن! =)

    مرسی از این که ذهنم رو روشن کردید. خیلی جالب بود.

  2. سلام دوست گرامی
    بسیار عالی
    با آدرس قبلی نتونیثسته بودم وارد بشم
    بهر حال از زیارت دوباره ی شما مشعوفم

  3. سلام جناب امین زاده
    منزل نو مبارک ….

    چه اطلاعات جالبی
    کلی به دانستنی هام افزوده شد

    راستی اگه بخواهیم تو کشور خودمون دنبال چنین شخصیتی بگردیم چه کسی رو پیدا میکنیم؟!!!!!!

    چه افکار خبیثانه ای به سرم زد !!!!!!!!

  4. دست مریزاد چه مطالبی رو انتخاب میکنی و می نویسی دوست عزیز . هیچوقت فکر نکرده بودم که این موضوع چقدر برام مبهم بوده و چقدر سوال درموردش داشتم . مررررررسی کلی یاد گرفتم ازت

پاسخ دادن به مهربانو لغو پاسخ

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *